Gatz voegt nieuw immaterieel erfgoed toe aan Vlaamse inventaris
Dinsdag 25 juni 2019 — Vlaams minister van Cultuur Sven Gatz heeft 5 nieuwe elementen toegevoegd aan de Vlaamse Inventaris van het immaterieel cultureel erfgoed: het jachthoornblazen, het schutterswezen, de Sint-Gummarusprocessie, de Sint-Veroonmars en het witteren.
De Inventaris Vlaanderen van het Immaterieel Cultureel Erfgoed geeft een overzicht van niet-tastbaar erfgoed: gewoontes en gebruiken, kennis en praktijken in Vlaanderen die ‘geborgen’ worden. Borgen is zorgen: het is bewust actie ondernemen om te zorgen dat mensen het erfgoed kennen en dat nieuwe generaties goesting krijgen om mee te doen.
Achter dit immaterieel erfgoed staan de ‘erfgoedgemeenschappen’. Naast het uitvoeren van de traditie zelf, engageren deze mensen zich voor een duurzame erfgoedzorg. Ze ondernemen actie om ervoor te zorgen dat het erfgoed aan volgende generaties kan worden doorgegeven.
1. De muziekkunst van het jachthoornblazen
De ‘Franse’ jachthoorn (trompe d’Orléans) ontstond in Frankrijk als signaalinstrument bij de jacht te paard. Het koperblaasinstrument evolueerde intussen tot een volwaardig muziekinstrument. Zo wordt het o.a. in Vlaanderen gebruikt tijdens concerten of om ceremonieën of feestelijke evenementen zoals de Sint-Hubertusvieringen op te luisteren. Het jachthoornrepertoire breidt nog steeds uit met nieuwe composities of door samenspel met andere muziekinstrumenten als orgel, orkest of koor. Momenteel zijn er negen groepen in Vlaanderen. Er zijn er vier in de provincie Vlaams-Brabant (Rallye Westrode, Rallye Sint-Veroon Lembeek, Rallye Meerdael en Jachtmeesters van Arenberg); drie in de provincie Antwerpen (Koninklijke Antwerpse Jachthoornkring, Jachthoornkorps Fugamus en Koninklijke Jachthoornkring Jagermeesters van Sint-Hubertus Brasschaat); een in de provincie Limburg (Koninklijke Gezellen van Sint-Hubertus Wiemesmeer) en een in de provincie West-Vlaanderen (Rallye Ypara).
2. Historisch schutterswezen in Vlaanderen
Schuttersgilden werden eeuwen geleden opgericht om in te staan voor de veiligheid van de plaatselijke bevolking en bestaan tot op vandaag de dag. Deze gilden hebben dan ook een rijk verleden, doorspekt met historische feiten en tradities. De gildedansen, het vendelen en de trommelkorpsen zijn eigen aan het gildeleven. Net zoals het koningsschieten, de optochten met koning- en keizerpaar, de bielemannen, de marketentsters, de teerfeesten ... bij de gildetradities horen. Maar ook heel wat oude voorwerpen, zoals geschriften, beeldjes, oude vaandels en vooral oude gildebreuken en koningszilver, bevestigen het rijke verleden van de gilden.
Onder impuls van de Federatie voor Vlaamse Historische Schuttersgilden, wordt actief ingezet op het levend houden van de tradities van weleer zodat ze bewaard worden voor de toekomst en ze doorgegeven worden aan jongere generaties.
3. Sint-Gummarusprocessie (Lier)
De Lierenaars vieren elk jaar de stadspatroon Sint-Gummarus. De Sint-Gummarusbedevaart bereikt zijn hoogtepunt op de bedevaartdag, met een bedevaartmis en de processie door de straten van Lier. In de processie stappen heel wat groepen op, zoals verenigingen en gilden uit Lier en daarbuiten. Daarnaast stappen verschillende muziekkorpsen op en worden vlaggen, vaandels en processietoortsen meegedragen.
Al deze groepen vormen als het ware de voorhoede en omkadering van de kern van de processie: het 17de eeuwse zilveren reliekschrijn van Sint-Gummarus, de ‘Sint-Gummaruskas’. Het schrijn weegt meer dan 800 kilo en wordt door 16 mannen van het Genootschap van de Kasdragers van Sint-Gummarus door de straten van Lier gedragen. Om de 25 jaar vindt een jubeljaar plaats met onder meer de erkenning van de relieken door de bisschop (of zijn afgevaardigde) en een jubelprocessie. 2015 was zo’n jubeljaar.
4. Sint-Veroonmars Lembeek (Halle)
De Veroonmars in Lembeek gaat jaarlijks door op Paasmaandag. Honderden Lembekenaren trekken er dan op uit als soldaat, samen met vele bedevaarders die het zilveren schrijn van hun patroonheilige Sint-Veroon begeleiden. Volgens de legende was Sint-Veroon de zoon van Lodewijk de Duitser, dus de achterkleinzoon van Karel de Grote. Toen zijn ouders hem uithuwelijkten, vluchtte hij weg uit het ouderlijk kasteel te Mainz en belandde hij in Lembeek op de Hoeve Pergate, waar hij hoeveknecht werd en er omstreeks 863 overleed.
Tijdens zijn leven in Lembeek liet Veroon zich opmerken door zijn godsvrucht. Hij deed zelfs enkele mirakels. Na zijn dood was men hem stilaan vergeten tot hij in 1004 verscheen aan Humbertus, de pastoor van de gemeente Lembeek. Sint-Veroon beviel hem zijn graf te herwaarderen. Van dan af kende Lembeek een grote volkstoeloop en werd de gemeente een bedevaartplaats. Vandaag de dag wordt Sint-Veroon aangeroepen tegen hoofdpijn en reumatische aandoeningen.
5. Witteren
Elk jaar zet een hechte groep van vrijwilligers zich samen in om de graslanden op de Grote Watering in Lommel te bevloeien op traditionele manier. Het ‘witteren’ is een eeuwenoude vorm van graslandbevloeiing, waarbij enkel gebruik gemaakt wordt van de zwaartekracht om water op het grasland te brengen. Witteren is niet los te koppelen van het landschap waarin deze activiteit plaatsvindt. Het oppervlak werd aangelegd in rugvormige bedden. Het water wordt via sloten en sluizen zo geleid dat greppels in het midden van de ruggen kunnen vollopen. Van hieruit kan het water aan weerszijden infiltreren naar de greppeltjes tussen twee bedden, voor het wordt afgevoerd. Op die manier worden vocht en mineralen afgezet tussen de plantenwortels. Bij deze praktijk zijn heel wat organisaties betrokken, waarbij erfgoed en natuur heel mooi op elkaar inhaken.