De Brusselse toekomst is meertalig: Oui, ja, yes
In het Franse tijdschrift “Les Cahiers de Psychologie Politique” schrijft de historicus en politicoloog Jean-Paul Nassaux dat de Franse taal momenteel op verschillende niveaus wordt bedreigd. Het Engels daarentegen heeft een hyperdominante plaats ingenomen in de wereld, zo wordt Nassaux in Bruzz geciteerd. Alvast in Brussel verliest het Frans aan belang, stelt hij nog.
Nassaux schrijft dat er sinds 2000 een nieuwe Brusselse beweging is, die de nadruk legt op meertaligheid in plaats van tweetaligheid. Volgens hem is dat een manier "om het Franstalig karakter van Brussel te minimaliseren". De oorzaak ziet hij in het feit dat Vlaanderen nooit heeft aanvaard dat het Frans dominanter is in Brussel dan het Nederlands. Omdat de Vlamingen Brussel niet kunnen vervlaamsen, proberen ze het dan maar te verengelsen, schrijft hij, want “ze zien het als een manier om zich te bevrijden van een taalverhouding waarin het Nederlands een zwakke positie inneemt ten opzichte van het Frans."
Als Brussels minister ben ik de eerste in de geschiedenis die bevoegd is geworden voor de Promotie van meertaligheid. Ik zie me daarom verplicht op de analyse van Jean-Paul Nassaux te reageren. Het klopt inderdaad dat sommigen in Vlaanderen moeilijk kunnen verdragen dat het Frans in Brussel dominanter is dan het Nederlands. Hoewel de meerderheid van het gewone volk in Brussel al eeuwen geleden een soort Nederlands avant la lettre sprak, was de voertaal bij de adel en de heersende klassen altijd het Frans.
Bij zijn ontstaan werd België daardoor een Franstalig land. Het heeft in de vorige eeuw decennia van taalstrijd geduurd om het Nederlands, de taal van de meerderheid in het land, als een gelijkwaardige taal te laten erkennen. Brussel werd toen officieel een tweetalige stad. Maar nog altijd bestaat er in Vlaamsgezinde kringen wrevel over dat die tweetaligheid niet overal wordt bewaakt.
Intussen zijn we al twee decennia ver de 21ste eeuw ingestapt. De wereld en ook Brussel, inmiddels uitgegroeid tot een gewest van 19 gemeenten ter grootte van een stad op zich, onderging enorme demografische en politieke veranderingen. In het Brussels hoofdstedelijk gebied vond een demografische revolutie plaats: tegenwoordig worden er in Brussel meer dan honderd verschillende talen gesproken, door Brusselaars van ruim honderdtachtig verschillende nationaliteiten. Na Dubai is Brussel vandaag de meest kosmopolitische stad ter wereld. Uit de Taalbarometer, een onderzoeksinstrument naar taalkennis en -beleving over de jaren heen, blijkt trouwens dat steeds meer Brusselaars zich als meertalig beschouwen. Het aantal meertaligen steeg in Brussel van 24% in 2001 naar 37% in 2018 en blijft ongetwijfeld stijgen.
Natuurlijk heeft in Brussel dus ook het Engels aan belang gewonnen. Dat komt omdat Brussel de hoofdstad van Europa is geworden, de Navo huisvest en samen met Washington is uitgegroeid tot de belangrijkste diplomatieke stad ter wereld. Toch boet het Frans in Brussel niet aan belang in. Integendeel, als bestuurstaal blijft het dominant en dankzij de grote internationale uitstraling van Brussel plukt het Frans in die meertalige stad daar ook de vruchten van.
Als Brussels minister van de Nederlandstalige taalrol, ben ik ook bevoegd voor het Nederlandstalig onderwijs in de Brusselse regio. De vraag naar plaatsen op de Nederlandstalige scholen is groter dan het aanbod. Daar is een reden voor: niet alleen investeren wij al jaren maximaal in moderne, eigentijdse schoolgebouwen, we hechten ook veel belang aan meertaligheid in ons onderwijs.
Daarbij focussen we ons uiteraard op het Nederlands, maar ook op het Frans en het Engels, en proberen we waar mogelijk de thuistalen van de leerlingen in onze superdiverse scholen bij het onderwijs te betrekken.Taalverwerving is immers een organisch gegeven. Een taal bestaat of groeit als mensen van mening zijn dat die taal nuttig is.
Het Frans boet in Brussel echt niet aan belang in. Het wordt aangevuld met een complexe meertaligheid waarin ook het Engels sterker op de voorgrond treedt. Het Frans wordt in Brussel dus niet bedreigd door het Engels of door Nederlandstalige Engelssprekenden. Integendeel: Brussel blijft een vlaggenschip en een podium voor de Francofonie. Elke taal in Brussel heeft zijn bestaansrecht, maar de meertaligen hebben de toekomst. Want “De toekomst is meertalig”, zoals de titel van mijn boek uit 2022 luidt. Het is ook verkrijgbaar in het Frans en het Engels.
